Ciemne Niebo, CN-002

W nowy, 2009 rok, będący Międzynarodowym Rokiem Astronomii wchodzimy z miłą informacją, która dotarła do nas z miejscowości Palowice koło Żor (woj. śląskie). Dzięki staraniom grupy miłośników astronomii "O.M. Venatorae Astrum" oraz Stowarzyszenia POLARIS - OPP, wraz ze starym rokiem zakończono zamianę szeregu ulicznych opraw oświetleniowych na takie, które chronią nocne niebo przed zbędnym zanieczyszczeniem sztucznym światłem. Tym samym wpisujemy miejscowość Palowice jako obszar CN-002, czyli kolejny przykład w jaki sposób skutecznie chronić ciemne niebo do obserwacji astronomicznych.

Starania o wymianę opraw w miejscowości Palowice zostały podjęte na początku 2008 roku, kiedy to rozpoczął się tutaj projekt obserwacyjny grupy "O.M. Venatorae Astrum" dotyczący pupularyzacji astronomii praktycznej wśród młodzieży i mieszkańców obszaru (ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży z terenów po PGR-owskich). Koordynatorem tego projektu został wieloletni obserwator meteorów - Michał Goraus, natomiast działania grupy wspierało Stowarzyszenie POLARIS - OPP.

Jesienią podczas targów ENEGETAB 2008 w Bielsku-Białej nawiązana została współpraca z kilkoma firmami oświetleniowymi w kwestii doboru odpowiednich opraw ulicznych, które mogłyby być stosowane w przyszłości na terenach rezerwatów ciemnego nieba w Polsce. Dużą pomocą w tej kwestii okazał się również udział przedstawicielki programu Ciemne Niebo Polska - Julii Romanowskiej w 9. Sympozjum DarkSky w Wiedniu. Przekazała bowiem przydatne wskazówki oraz namiary na polskie oddziały firm oświetleniowych, które prezentowały swoje produkty w Austrii. Na podstawie tych informacji opracowano zestawienie ulicznych opraw oświetleniowych różnych producentów, których oprawy można przetestować do ochrony ciemnego nieba. Szybko okazało się, że dzięki przychylności władz urzędu gminy i miasta Czerwionka-Leszczyny oraz firmy Vattenfall z Gliwic, pierwszym tego typu "poligonem doświadczalnym ciemnego nieba" będzie właśnie miejscowość Palowice.

Na miejscu dotychczas użytkowane były głównie stare oprawy z lat 70-tych (zwane potocznie "trumnami") z mało wydajnymi źródłami światła typu rtęciowego oraz kilkanaście nowych, najczęściej spotykanych opraw z rodzaju Malaga 2 Philipsa wyposażone w wysokoprężne żarówki sodowe (również w wypukłych kloszach). Dodatkowym problemem okazała się ich lokalizacja na słupach energetycznych. Zamontowane były na różnych wysokościach oraz na wysięgnikach ustawionych nawet pod kątem 80 stopni względem podłoża.

Po uzyskaniu pisemnej zgody od urzędu gminy i miasta oraz właściciela infrastruktury oświetleniowej rozpoczęła się wymiana starych i/lub niewłaściwych opraw oświetlniowych w obszarze ulicy Wiejskiej oraz Zazdrosnej w Palowicach. "Ochroną" objęto jedno z miejsc obserwacyjnych (nr 26), gdzie prowadzi się najczęściej obserwacje i pokazy nieba, będące w bezpośrednim sąsiedztwie ww. ulic. Nie bez powodu wybrano akurat to miejsce w Palowicach. Z pozostałych stron otacza je rozległy las oraz puste pola gdzie nie ma innych źródeł sztucznego światła.

Montażem opraw zajęła się firma Vattenfall, której pracownicy oprócz samej instalacji, zajęli się również doborem odpowiednich wysięgników, wysokości oraz ustawieniem opraw pod odpowiednim kątem względem podłoża (poniżej linii horyzontu). Duże zainteresowanie przejawiali również mieszkańcy Palowic, zgłaszający swoje uwagi co to poprzedniego systemu oświetlenia ulicznego. Informacje te posłużą również przy opracowaniu raportu społecznego dla Programu Ciemne Niebo, którego realizacji podjęli się koordynatorzy ze Stowarzyszenia POLARIS - OPP rozdający na koniec ulotki i informatory na temat problemu zanieczyszczenia nocnego nieba sztucznym światłem.

Tuż po zakończonych pracach montażowych można było zauważyć dużą różnicę w samym układzie lamp. Ku zaskoczeniu realizatorów projektu jeszcze za dnia można było usłyszeć powtarzające się zdania mieszkańców z rodzaju: "Wreszcie lampy nie będą świecić po oknach". Niemniej jednak najbardziej oczekiwany efekt pojawił się wraz z momentem zapadnięcia zmroku i możliwości naocznego porównania ulicznych oświetleń. Większość opraw spełniała swoje zadanie nie emitując zbędnego światła w atmosferę. Można było się o tym przekonać kilka chwil później, kiedy to nad Palowicami zapadła noc. Z miejsca obserwacyjnego nr 26 można było bez trudu dostrzec gwiazdy znajdujące się tuż nad samą oprawą oświetleniową. Do pełnego sprawdzenia zainstalowanych opraw będzie trzeba jednak poczekać najdalej do wiosny, kiedy to stopnieje odbijający sztuczne światło śnieg.

Na koniec ostatniego dnia montażu opraw oświetleniowych (tj. 30 grudnia 2008r.), oczom zainteresowanych ukazał się przepiękny widok planety Wenus w towarzystwie Księżyca co dodatkowo sprowokowało mieszkańców do  zwrócenia uwagi na problem ochrony ciemnego nieba.